Het land van de H'mong (2)

Het vervolg...

Woensdag trekken we naar Lau Thi Ngai, net ten noorden van Bac Ha town. Om de scholen te kunnen bereiken, leggen we het grootste deel van de onverharde weg af met de Land Cruiser van E&D. Barbara voelt zich meteen thuis als we op moeilijk terrein komen, ze heeft in deze omstandigheden gedurende vier jaar gewerkt in Cambodja. Het gebeurt niet vaak dat we met ons project echt in afgelegen gebied komen. Onderweg passeren we een smalle brug, net breed genoeg om er met de 4x4 over te rijden. Om volop te genieten van het uitzicht, steken we de brug te voet over. Na nog wat uitdagend terrein mogen we de laatste honderden meters te voet verder om op onze bestemming te raken, een satellietschool van de basisschool. Het uitzicht is adembenemend, de klassen zien er kleurrijk uit. de middelen zijn beperkt maar de kinderen stralen in hun traditionele kleren. Enkele Vietnamese reisgezellen lijken vooral onder de indruk van de armoede. Ze zijn dit niet gewoon. Ik zie vooral kinderen die hier op redelijk goed onderwijs hebben, de belangrijkste drempel blijft de taal. De kinderen spreken van thuis uit H'mong, de leerkrachten zijn Kinh en spreken uitsluitend Vietnamees. Zij zijn hier in de eerste plaats naartoe gekomen omdat de overheid een bonus betaalt om in de armere provincies te gaan werken. Het siert de leerkrachten dat ze open staan voor nieuwe leermethoden, ze komen heel gemotiveerd over en begrijpen dat het veel meer een attitude is dan technieken. Vanaf nu weten we dat ATL in Vietnam mogelijk is. En het mooiste van alles is dat ze altijd binnen de lijnen blijven van de nationale richtlijnen van MOET (ministry of education and training). Bovendien hebben ze in een satelliet school een mobiele bibliotheek die tijdens de pauze bestormd wordt door de leerlingen.
In de lager secundaire school van Lau Thi Ngai krijgen we nog een rondleiding van de studentenraad, zij tonen hun school en laten ons proeven van hun child-friendly school. Ze hebben zelf hun schoolregels opgesteld. De schoolbibliotheek (die mee uitgebaat wordt door de kinderen zelf) is ingedeeld in meerdere hoeken om te lezen, te schrijven, te tekenen, muziek te beluisteren, geweven stoffen van thuis te tonen, traditionele muziekinstrumenten te tonen. Ouders steken een handje toe om te koken voor de kinderen die op de school verblijven. Andere ouders komen op de school les geven over hun traditionele kennis (bijvoorbeeld geneeskundige kruiden) en cultuur (vertellingen, sinh tien stokkendans). Waar op andere plaatsen de bijdrage (vreemd genoeg 'socialisatie' genoemd) van ouders bestaat uit geld, maakt men hier gebruik van de capaciteiten die ze hebben. Van ouderparticipatie gesproken. De laatste etappe van de dag, de basisschool (waar de satellietschool een deel van uitmaakt) is even hartverwarmend. Kinderen doen zoals elders in Vietnam op de speelplaats gezamenlijk oefeningen, maar de versie verschilt. Er zitten stukken in die komen uit de traditionele H'mong dansen. Nadien doen ze nog enkele spelletjes die we kennen van bij de jeugdbeweging. Op deze school kom ik in contact met kinderrechten in Vietnam, in de school hangen affiches met de tekst 'no severe punishment'. Gedurende het verdere bezoek krijg ik informatie van de dames van het ministerie over de noodzaak van deze campagne.

Ter ere van de internationale vrouwendag zijn we in de vooravond uitgenodigd door de BOET om mee te vieren. De viering bestaat uit twee delen, een vergadering en een door mannen bereid etentje. Tijdens de vergadering (zo'n dertig vrouwen en vijf mannen) mogen de mannen één voor één uitpakken met een speech, gedicht of lied om de vrouwen te vereren. Het voelt een beetje carnavalesk aan, een tijdelijke ommekeer van de verhoudingen. Ook ik mag op Vietnamese wijze even aan vrouwenverering doen en speech over de sterkte van vrouwen in het onderwijs (hoe cliché), de dankbaarheid aan de grote drie (m'n moeder, m'n zus en m'n lief) en onder sociale druk over de uiterlijke en innerlijke schoonheid, vrouwen horen dat naar het schijnt graag.
Na allerlei replieken en liedjes van vrouwen mogen we ons opmaken voor alweer een etentje, het tweede op rij. Ik vind het positief dat de mannen koken, wel jammer dat de vrouwen van deze dag gebruik maken om de mannen nog meer dan anders te doen drinken. Eén van m'n tafelgenoten vraagt of ik hond eet. Nog voor dat ik hierop een negatieve suggestie kan geven liggen er drie stukken hond in m'n kommetje en eenmaal in het kommetje moet je ervan proeven, lang leve Vietnam! Bovendien mag je dan zeggen dat je het lekker vindt én krijg je daarvoor alweer een stuk hond aangereikt met als extra bonus een borrel rijstwijn om te verbroederen. Het systeem van beleefdheid is zo uitgewerkt dat iedere poging tot ontsnappen op voorhand gedoemd is tot mislukken. M'n strategie om ter plaatse Boeddhist te worden, zorgt enkel meer hond en meer rijstwijn. Ik maak me sterk dat ook Moslims beleefd zullen meedrinken.
Ik moet toegeven, niet ieder stuk hond smaakt even slecht. Op tafel staan drie bereidingen. Op één bord liggen kleine stukjes 'steak' die van smaak meevallen. Een beetje jammer dat het vlees zodanig taai is, dat je het ofwel als kauwgum eet (knabbelen en uitspuwen), ofwel in één brok naar binnen slikt (waardoor je moet drinken om het helemaal binnen te krijgen terwijl er enkel alcohol op tafel staat). Een ander bord toont een schotel die ik in onwetendheid over de samenstelling al eerder heb gegeten. Het vlees lijkt wat op spek met vel eraan vast. Het is eetbaar zonder meer. Ook dit deel is taai. De keuze is simpel, of je steekt het vlees met vet en vel naar binnen, of je kauwt het zoals de hondensteak en voelt het gefrituurde vel intensief tussen je tanden. De laatste schotel is de favoriet van de Vietnamezen, ze delen deze dan ook graag met de gast. Het is een stukje taaie beuling, meer specifiek de gemalen maag van onze vriend. De smaak is absoluut onaangenaam, en bij het tweede en derde stuk maag wordt het alleen maar erger. De sfeer aan tafel blijft echter op en top, heel wat mensen maken van de gelegenheid gebruik om persoonlijk met mij te verbroederen met rijstwijn. Naar lokale gewoonte groeit zoveel plezier naar een apotheose, om de beurt worden er liederen gezongen. Ondergetekende heeft zich samen met Barbara aan "Volare" mogen wagen. Op het einde van de avond maak ik me de bedenking. Soms hou ik van België, al was het maar omdat ik er niets mag drinken en niemand die ik ermee zal beledigen.

De nacht voelt veel te kort aan. Het is intussen aanzienlijk kouder geworden, nog maar net rond de tien graden. Die ochtend om half zeven ontmoet ik m'n fysieke grens. Ik voel dat m'n lichaam er niet in slaagt om het gif van de alcohol (en vermoedelijk de hond) te verwerken. Bovendien heb ik het ongelofelijk koud, m'n kleren blijken niet voldoende om het warm te krijgen. Omdat ik me natuurlijk niet wil laten kennen, ga ik mee naar Lung Cai, een H'mong dorpje op enkele kilometers van Chinese grens. Ik hoop dat ik me wel over m'n fysieke kwaaltjes zal kunnen zetten. Tijdens het eerste bezoek, weer een berg opklimmen om in een kleuterklas te raken, realiseer ik me dat ik er niet te best aan toe was. Tijdens het bezoek aan het volgende schooltje blijf ik dan ook achter in de wagen.
De voorzitter van BOET komt wat later naar me toe met een extra jas, een gembersapje en een soort vloeibare balsem, waarmee hij een traditionele massage geeft. Ik voel me nog slap maar z'n traditionele middeltjes blijken voldoende te werken om terug aan te sluiten bij de groep. Op de middag besluit ik nog een klein dutje te doen in de wagen terwijl de delegatie alweer aan het verbroederen gaat met ouders en leerkrachten van een school. In de namiddag neem ik terug actief deel aan het bezoek, op de school leren we hoe leerlingen en leerkrachten samen aan een child-friendly school werken en hoe ze zelfs actieonderzoek doen in de gemeenschap om H'mong tradities te leren kennen en ze te integreren in de werking van de school. En dat wordt allemaal verteld in een vergadering mét aanwezigheid van en door leerlingen.
Die avond hebben we gelukkig geen verplichtingen, waardoor ik kan genieten van een bananenpannekoek en een warme chocomelk. De nacht blijft koud, al kan ik me verwarmen met de balsem en genieten van een lange nachtrust.

Wanneer ik vrijdag wakker word, voel ik me vooral mentaal beter. Enkele fysieke randverschijnselen zijn nog niet verdwenen, m'n hand bibbert wat als ik pho eet en ik voel dat ik er nog niet te hevig moet invliegen. We hebben met E&D een afsluitende vergadering om alle vragen te stellen die bij ons zijn opgekomen tijdens de week. Na de vergadering nemen we afscheid van de medewerkers van E&D. Die namiddag gaan we nog snel op bezoek bij de boarding school van ons eigen project, een kwartiertje ten westen van Lao Cai. Tijdens een klasobservatie moet ik even schrikken, we zitten terug in de dagdagelijkse realiteit, ver weg van ATL, kinderrechten en child-friendly schools. Het is een teleurstellend bezoek, ik voel me er niet goed bij als ze zeggen dat ze ATL perfect toepassen. Maar ik neem mee dat we daar zeker iets aan kunnen veranderen, als we maar voldoende aandacht kunnen besteden aan dat kleine detail, ook wel proces genaamd. Als de boarding school ons uitnodigt voor een etentje ga ik met m'n coach en project director samen over tot onze nieuwe strategie. Op bevel van m'n bazen mogen we niet meer drinken, in de plaats krijgen we heerlijk genietbaar water!

Die nacht neem ik samen met de delegatie de trein terug naar Hanoi. De hele nacht boemelen we langs de Hong River, het ritmische geklop ontspant me. Ik besef dat ik geluk heb, ik ben zonet een week op bezoek geweest bij mensen die er in afgelegen gebieden in slagen om hun kinderen kansen te geven. En dat is een ervaring die de meeste mensen nooit zullen meemaken.