In de provincies (3): het project in Son La

Wat vooraf ging ...

Na een bezoek aan het etnologisch museum van Hanoi en een gezondheidsproject in Mai Châu, komen we eindelijk terecht bij ons project, althans in één van de veertien provincies. We werden in Son La verrast op een uitbundige avond. De dag nadien mochten we weer aan de slag.

Bezoek aan het TTI en de oefenscholen

De tweede dag bezoeken we de scholen waar m'n project actief is. Volledig volgens Vietnamese top-down logica bezoeken we eerst het TTI en de Lager Secundaire School. Na de middag zullen we dan langs de Basisschool en de zogenaamde Boarding School (Lager Secundaire School voor etnische minderheden in Hat Lot) passeren. De drie scholen zijn oefenscholen waar student-leerkrachten hun technieken met echte klassen kunnen uitproberen, we kennen gelijkaardige scholen in Gent. Deze student-leerkrachten zullen zich later verspreiden naar alle uithoeken van de provincie om er les te gaan geven. Het project leert hen omgaan met ATL (active training and learning, zoals groepswerk, projectwerk en andere interactieve vormen van lesgeven) in de hoop dat ze dit dan op termijn zullen toepassen waardoor de kwaliteit van het onderwijs in heel het noorden van Vietnam verbetert. Het is vreemd dat de Boarding School buiten Son La ligt, in de meeste provincies zou dit het geval zijn.
Ooit hoop ik dat ze eens het perspectief van de leerlingen zullen meenemen in hun logica. Maar nu beginnen we dus met het TTI. Het bezoek aan het TTI zorgt voor een eerste schok. Zoals steeds beginnen we er met een vergadering en de gekende stappen. Vanaf nu behoor ik tot de 'mensen van de PMU – project management unit – in Hanoi' en wordt ik door mevrouw Binh voorgesteld. De bedoeling van deze meeting is onder andere om een zicht te krijgen op de belangrijkste mogelijkheden en uitdagingen van het onderwijs in noordelijk Vietnam, verteld vanuit de lokale ervaringen. Op basis van de bevindingen hier, kan het beleid dan bijgestuurd worden voor een volgende projectfase.
Onze Vietnamese vrienden die ons mogen informeren bestaan onder andere uit de vice-rector van de universiteit, directeur en vice-directeur van TTI de project assistent, die dus verantwoordelijkheid draagt voor de uitvoering van ons project in hun provincie. Ze vertellen hoeveel mensen er voor het TTI werken, welke diploma's ze hebben (PhD is iets wat je bereikt door trouw te zijn aan de partij), over hoe de eerste fase van het Vietnam Belgium Education Project (die eigenlijk niet veel te maken heeft met het huidige project) perfect werd uitgevoerd in hun provincie. Daarna vertellen ze de verwezenlijkingen van het huidige project, over trainingen van het project die gevolgd werden in Hanoi, de moderne materialen zoals camera's, computers en tv's die zijn toegekomen.

Het valt op dat we weinig specifieke informatie krijgen. De tekortkomingen zijn goed ingestudeerd, ze hebben te weinig moderne materialen, verouderde computers, te weinig cd-branders en vragen meer trainingen om met die materialen om te gaan. Als we later een kijkje nemen in de gebouwen bedenk ik me dat ik me niet kan herinneren dat er in Gent een faculteit is met zoveel materiaal, toch niet in de tijd dat ik er studeerde.
De Belgische delegatie stelt de vraag naar wat ATL eigenlijk betekent behalve materiaal. Het antwoord luidt dat ze zichzelf kunnen filmen en daardoor betere leerkrachten worden, en dan beginnen ze terug over het tekort aan materiaal. Ook de vraag over wat dat hele proces nu eigenlijk betekent voor de afgelegen gebieden in de bergen, met ietwat de suggestie dat al die technologieën niet overal zullen aanwezig zijn, doet de lokale leidinggevenden blokkeren. Ze hebben het enkel nog over leerkrachten die getraind worden. De betekenis voor kinderen lijkt totaal irrelevant.
Uiteindelijk antwoorden ze nog wel met een duidelijke probleemdefinitie. Misschien heb ik het niet goed begrepen maar even lijk ik te horen dat etnische minderheden minder competenties en academische mogelijkheden zouden hebben om zich te ontwikkelen.
Iedereen lijkt de projectbeschrijving van buiten te kennen en formuleert daarbij dat alles wat al gedaan is perfect loopt en, misschien toch een contradictie, dat we meer van hetzelfde moeten hebben. Uitwisseling of dialoog lijkt echt onmogelijk. Het zou iets cultureel zijn, zit in de definitie van cultuur dan niet in c uitwisseling?
We krijgen nog een fijne rondleiding. Oprecht trots wordt het resource center getoond van het van het TTI. Het is een ruime kamer op het tweede verdiep en zal vooral dienst doen als voorbereidingslokaal voor leerkrachten. In het lokaal staan er al prachtige computers en bij het binnenkomen een mooi naambord van het project en office erbij. Het resource center blijkt tot op heden als kantoor te dienen van de project assistent. Het zal niet verbazen dat er nog geen leerkracht is naar binnen gewandeld. Leerkrachten blijken al een ander lokaal te gebruiken voor hun lesvoorbereidingen. Waarom is niemand hier op het idee gekomen om die pc's en andere materialen gewoon daar te zetten. Nee, ze hebben een standaard plan van hoe zoiets eruit moet zien en dan creëert men een nieuwe ruimte die best niet afwijkt van het plan.
De westerse vrijwilligers vertellen dat de pc-klassen en bibliotheek net als het resource center vaak op slot zijn. De massa's computers (van de Asian Development Bank) zouden totaal niet efficiënt gebruikt worden, het bevestigt het beeld dat ontwikkeling hier vooral een product is. Ze zullen waarschijnlijk aan iedere donor vragen voor meer moderne materialen.
Over de minderheden kunnen we kort zijn. Ze worden zoals alle studenten met het ingangsexamen toegelaten, maar dan op basis van lagere resultaten dan de Kinh kandidaten. Het toelatingssysteem versterkt dus het beeld van zwakkere groep. Misschien zouden ze beter kijken naar het potentieel van mensen en niet louter het resultaat dat gemeten wordt volgens de normen van de dominante groep.
Een kort besluit, ATL is er wel ingevoerd qua vorm, maar totaal niet qua visie of inhoud. Het wordt ook alsmaar duidelijker dat de veranderingen totaal niet gedragen worden door de leerkrachten. Zij hebben nooit geleerd om eigen keuzes te maken, zo'n mentaliteitswijziging is dus ook niet van vandaag op morgen bereikbaar.


De lager secundaire school bevindt zich naast het TTI. In de klassen staan er zware lange banken, die het onmogelijk maken om in kleine groepjes te werken. Op de muren hangt niets omdat het de leerlingen zou kunnen afleiden. Ze vinden ook dat kinderen dat soort materialen maar zouden beschadigen of zelfs meenemen naar huis. In de klas doen leerkrachten alsof ze druk bezig zijn met het toepassen van ATL maar ieder interactief voorbeeld ontbreekt.
Ik probeer af en toe een praatje te slaan met een leerling, maar de leerkrachten verplichten hen om op een afstand te blijven. Ze willen wel maar mogen niet, misschien uit schrik dat ze een eigen mening zouden hebben. Of gewoon omdat ze mij niet vertrouwen.
Wat mij bijzonder interesseert zijn de zogenaamde resource centers en bibliotheken in de oefenscholen. De bibliotheken richten zich vooral naar leerkrachten. Aan de ene kant vinden leerkrachten er materiaal die ze op een interactieve manier kunnen gebruiken in de klas, aan de andere kant kunnen kinderen er boeken vinden en hopelijk op zoek gaan naar verhalen die hen aanspreken. Ik zal de uitwerking van deze centra in de scholen ondersteunen, dat wordt m'n taak binnen het project. Misschien kunnen we deze bibliotheken ook op een bredere manier invullen, met bijvoorbeeld educatieve spelletjes.
Op iedere school vind je een bibliothecaris, een persoon die geleerd heeft om de materialen ordelijk weg te zetten. Resource center wordt in het Vietnamees helaas ook vertaald als storage room. Het materiaal staat dus netjes gerangschikt en er bestaan duidelijke registratiesystemen, administratie lijkt één de grootste Vietnamese competenties, om te weten wie op welke dag materialen of boeken gebruikten. Op termijn zal het een goed idee zijn om dat ze misschien ook getraind worden in het gebruik van de bibliotheek. Zo kunnen we vermijden dat de leesboeken achter slot en grendel worden bewaard, zoals nu het geval blijkt te zijn. Ik kan me moeilijk voorstellen dat kinderen in de huidige situatie ook maar de kans krijgen om eens een verhaaltje te lezen, laat staan een boek naar huis te nemen of samen met leeftijdsgenoten erover te babbelen.
Het enige wat nu gelezen wordt, is de krant en wat tijdschriften. De meeste kastruimte wordt gevuld met boeken van het curriculum die gratis ter beschikking worden gesteld aan kinderen van etnische minderheden. Aangezien ze die gratis mee naar huis krijgen, stel ik me de vraag wat deze stapels voor nut zouden kunnen hebben. Misschien verwachten ze een explosie van het aantal kinderen van minderheden in het onderwijs, lijkt me een goede zaak toch.
Tijdens de vergadering op de lager secundaire school horen we dat de voordelen van ATL liggen in training van leerkrachten en materialen, de plaat blijft wat hangen. En de leerkrachten beginnen allemaal met de toepassing ervan. Van de visie of de manier van denken blijft bitter weinig over. Dit is dan nog de oefenschool. Het 'active'-deeltje van ATL lijkt niet echt door te dringen.

Hoop doet leven

Die namiddag passeren we langs de basisschool, die blijkbaar in dezelfde gebouwen gevestigd is als de lager secundaire school. We leren meteen dat er in de ochtend leerlingen van het lager secundair onderwijs komen terwijl de namiddag voor de leerlingen van het basisonderwijs is. Wanneer we wat later luisteren naar de directrice van de basisschool klinken er plots verrassende woorden. Niet de standaardantwoorden maar echt een eigen mening, een beetje voorzichtig maar constructief en verruimend. Ze vertelt dat de basisschool naast klassen in het hoofdgebouw ook klassen heeft in satellietscholen, die gevestigd zijn op enkele kilometers afstand. Deze schooltjes bevinden zich dichtbij de gemeenschap, de leerlingen behoren er vaak uitsluitend tot de minderheden. Eén van de belangrijkste noden is een oplossing bedenken om de ATL materialen en de bibliotheek ook tot bij hen te brengen, bijvoorbeeld met een opslagkast. Deze dame is goud waard en creëert ruimte voor alternatieve oplossingen, zoals een mobiele bibliotheek (met dank aan Arnaud en z'n mobiele school). Ze zet de behoeften van de leerlingen centraal in haar denken en ziet dat we de veranderingen van onderuit moeten implementeren.
De grootste verbazing volgt als we haar vragen of we naar zo'n satellietschool mogen, ze zegt meteen ja! Vooral de project assistent kijkt wat verontrust want dit wijkt helemaal af van alle voorbereidingen die werden getroffen. Maar we gaan dus op bezoek en ik zie dat een satellietschool veel minder mogelijkheden heeft.

Wordt vervolgt ...